ขุทฺทกวตฺถุกถาวณฺณนา

[244] ปุถุปาณินา กตฺตพฺพํ กมฺมํ ปุถุปาณิกํฯ

[245] ‘‘กณฺณโต นิกฺขนฺตมุตฺโตลมฺพกาทีนํ กุณฺฑลาทีน’’นฺติ ลิขิตํฯ ‘‘กายูร’’นฺติ ปาฬิปาโฐฯ ‘‘เกยูราทีนี’’ติ อาจริเยนุทฺธฏํฯ

[248] ‘‘สาธุคีตํ นาม ปรินิพฺพุตฏฺฐาเน คีต’’นฺติ ลิขิตํฯ ทนฺตคีตํ คายิตุกามานํ วากฺกกรณียํฯ ทนฺตคีตสฺส วิภาวนตฺถํ ‘‘ยํ คายิสฺสามา’’ติอาทิมาหฯ

[249] จตุรสฺสวตฺตํ นาม จตุปฺปาทคาถาวตฺตํฯ ‘‘ตรงฺควตฺตาทีนิ อุจฺจารณวิธานานิ นฏฺฐปโยคานี’’ติ ลิขิตํฯ พาหิรโลมินฺติ ภาวนปุํสกํ, ยถา ตสฺส อุณฺณปาวารสฺส พหิทฺธา โลมานิ ทิสฺสนฺติ, ตถา ธาเรนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

[251] วิรูปกฺเขหีติอาทิ สหโยคกรณวจนํฯ สรพูติ เคหโคฬิกาฯ สา กิร เสตา สวิสา โหติฯ โสหนฺติ ยสฺส เม เอเตหิ เมตฺตํ, โสหํ นโม กโรมิ ภควโตติ สมฺพนฺโธฯ อญฺญมฺหิ…เป.… เฉตพฺพมฺหีติ ราคานุสเยฯ

[252] อุฏฺฏิตฺวาติ ปกฺขิปิตฺวาฯ โอตรตูติ อิทฺธิยา โอตาเรตฺวา คณฺหาตุฯ อนุปริยายีติ อนุปริพฺภมิฯ

[253] น อจฺฉุปิยนฺตีติ น ลคฺคนฺติฯ รูปกากิณฺณานีติ อิตฺถิรูปาทีหิ โวกิณฺณานิฯ

[254] อาลินฺทกมิฑฺฒิกาทีนนฺติ ปมุขมิฑฺฒิกาทีนํฯ ปริวตฺเตตฺวา ตตฺเถวาติ เอตฺถ ‘‘ปริวตฺเตตฺวา ตติยวาเร ตตฺเถว มิฑฺฒิยา ปติฏฺฐาตี’’ติ ลิขิตํฯ

ปริภณฺฑํ นาม เคหสฺส พหิ กุฏฺฏปาทสฺส ถิรภาวตฺถํ กตา ตนุกมิฑฺฒิกา วุจฺจติฯ เอตฺถ ‘‘ปริวฏฺฏิตฺวา ปตฺโต ภิชฺชตีติ อธิกรณเภทาสงฺกาย อภาเว ฐาเน ฐเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ ปตฺตมาฬโก วฏฺฏิตฺวา ปตฺตานํ อปตนตฺถํ วฏฺฏํ วา จตุรสฺสํ วา อิฏฺฐกาทีหิ ปริกฺขิปิตฺวา มาฬกจฺฉนฺเนน กโตฯ ‘‘ปตฺตมณฺฑลิกา ปตฺตปจฺฉิกา ตาลปตฺตาทีหิ กตา’’ติ จ ลิขิตํฯ มิฑฺฒนฺเต อาธารเก ฐเปตุํ วฏฺฏติ ปตฺตสนฺธารณตฺถํ วุตฺตตฺตาฯ มญฺเจ อาธารเกปิ น วฏฺฏติ นิสีทนปจฺจยา วาริตตฺตาฯ อาสนฺนภูมิกตฺตา โอลมฺเพตุํ วฏฺฏติฯ

[255] ‘‘อํสกูเฏ ลคฺเคตฺวาติ วจนโต อคฺคหตฺเถ ลคฺเคตฺวา องฺเก ฐเปตุํ น วฏฺฏตี’’ติ เกจิ วทนฺติ, น สุนฺทรํ, ‘‘น เกวลํ ยสฺส ปตฺโต’’ติอาทิ ยทิ หตฺเถน คหิตปตฺเต เภทสญฺญา, ปเคว อญฺเญน สรีราวยเวนาติ กตฺวา วุตฺตํฯ ปาฬิยํ ปน ปจุรโวหารวเสน วุตฺตํฯ ฆฏิกปาลมยํ ฆฏิกฏาหํฯ ฉวสีสสฺส ปตฺตนฺติ ‘‘สิลาปุตฺตกสฺส สรีรํ, ขีรสฺส ธาราติอาทิโวหารวเสน วุตฺตํฯ มญฺเจ นิสีทิตุํ อาคโตติ อตฺโถฯ ‘‘ปิสาจิลฺลิกาติ ปิสาจทารกา’’ติปิ วทนฺติฯ ทินฺนกเมว ปฏิคฺคหิตเมวฯ จพฺเพตฺวาติ ขาทิตฺวาฯ อฏฺฐิกานิ จ กณฺฏกานิ จ อฏฺฐิกกณฺฏกานิฯ ‘‘เอเตสุ สพฺเพสุ ปณฺณตฺติํ ชานาตุ วา, มา วา, อาปตฺติเยวา’’ติ ลิขิตํฯ

[256] วิปฺผาเฬตฺวาติ ผาเฬตฺวาฯ กิณฺเณน ปูเรตุนฺติ สุรากิณฺเณน ปูเรตุํฯ พิทลกํ นาม ทิคุณกรณสงฺขาตสฺส กิริยาวิเสสสฺส อธิวจนํฯ กสฺส ทิคุณกรณํ? เยน กิลญฺชาทินา มหนฺตํ กถินมตฺถตํ, ตสฺสฯ ตญฺหิ ทณฺฑกถินปฺปมาเณน ปริยนฺเต สํหริตฺวา ทิคุณํ กาตพฺพํฯ อญฺญถา ขุทฺทกจีวรสฺส อนุวาตปริภณฺฑาทิวิธานกรเณ หตฺถสฺส โอกาโส น โหติฯ สลากาย สติ ทฺวินฺนํ จีวรานํ อญฺญตรํ ญตฺวา สิพฺพิตาสิพฺพิตํ สุขํ ปญฺญายติฯ ทณฺฑกถิเน กเต น พหูหิ สหาเยหิ ปโยชนํฯ ‘‘อสํกุฏิตฺวา จีวรํ สมํ โหติฯ โกณาปิ สมา โหนฺตี’’ติ ลิขิตํ, ‘‘หลิทฺทิสุตฺเตน สญฺญากรณ’’นฺติ วุตฺตตฺตา หลิทฺทิสุตฺเตน จีวรํ สิพฺเพตุมฺปิ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ ตตฺถ หิ เกจิ อกปฺปิยสญฺญิโนฯ ปฏิคฺคโห นาม องฺคุลิโกโสฯ

[257-8] ปาตีติ ปฏิคฺคหสณฺฐานํฯ ปฏิคฺคหตฺถวิกนฺติ องฺคุลิโกสตฺถวิกํฯ สูจิสตฺถกานํ ปุพฺเพ อาเวสนตฺถวิกาย อนุญฺญาตตฺตา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เภสชฺชตฺถวิก’’นฺติ วุตฺตํฯ เอตฺถ สูจิสตฺถกาทีนิปิ ฐเปตพฺพานีติ นิทานํ สูเจติฯ สเจปิ อุปนนฺโท ภิกฺขุ อลชฺชี, ตถาปิ สนฺตกเมตํ อมูลจฺเฉทกตภิกฺขุโน ลชฺชิโนปิ สมานสฺส กปฺปตีติ ยุชฺชติฯ น สมฺมตีติ น ปโหติฯ

[260-1] พหิ กุฏฺฏสฺส สมนฺตโต นีจวตฺถุกํ กตฺวา ฐิตํ ‘‘มณฺฑลิก’’นฺติ วุจฺจติฯ ชนฺตาฆรปฺปฏิจฺฉาทินา ฉนฺนสฺส นคฺคิยํ ยสฺส น ปญฺญายติ, ตสฺเสว ปริกมฺมํ กาตพฺพํฯ เอส นโย อุทกวตฺถปฏิจฺฉาทีสุปิฯ

[262-3] ปณิยา นาม ปณิยการกาฯ อากฑฺฒนยนฺตํ อากฑฺฒิยมานํ กูปสฺส อุปริภาเค ปริพฺภมติฯ อรหฏฆฏิยนฺตํ สกฏจกฺกสณฺฐานยนฺตํฯ ตสฺส อเร อเร ฆฏิกานิ พนฺธิตฺวา เอเกน, ทฺวีหิ วา ปริพฺภมิยมานสฺส อุทกนิพฺพาหนํ เวทิตพฺพํฯ อาวิทฺธปกฺขปาสํ นาม ยตฺถ มณฺฑลากาเรน ปกฺขปาสา พชฺฌนฺติ อาวิทฺธวตฺถตา วิย อาวิทฺธปกฺขปาสกาฯ ปุพฺเพ ปตฺตสงฺโคปนตฺถํ, อิทานิ ฐเปตพฺพํ ภุญฺชิตุํ อาธารโก อนุญฺญาโตฯ

[273] ปรคลํ คจฺฉตีติ อิมสฺส ปโยคาภาวา วฏฺฏติฯ กมฺมสเตนาติ มหตา อุสฺสาเหนฯ

[277-8] โลหภณฺฑํ นาม กํสโต เสสโลหภณฺฑํฯ มุทฺทิกกายพนฺธนํ นาม จตุรสฺสํ อกตฺวา สชฺชิตํฯ ปามงฺคทสา จตุรสฺสาฯ มุทิงฺคสณฺฐาเนนาติ สงฺฆาฏิยา มุทิงฺคสิพฺพนากาเรน วรกสีสากาเรนฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโตฯ ‘‘ทสามูล’’นฺติ จ ลิขิตํฯ อกายพนฺธเนน สญฺจิจฺจ วา อสญฺจิจฺจ วา คามปฺปเวสเน อาปตฺติฯ ‘‘สริตฏฺฐานโต พนฺธิตฺวา ปวิสิตพฺพํ, นิวตฺติตพฺพํ วา’’ติ ลิขิตํฯ

[279] สตฺตงฺคุลํ วา อฏฺฐงฺคุลํ วาติ เอตฺถ ‘‘สุคตงฺคุเลนา’’ติ อวุตฺตตฺตา ปกติองฺคุเลน สารุปฺปตฺถาย วฑฺเฒตฺวาปิ กโรนฺติ เจ, น โทโสฯ

[280] ตาลวณฺฏากาเรน สีหฬิตฺถีนํ วิยฯ

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนา